FSMVÜ Vakıf Kültürü ve Medeniyeti Uygulama ve Araştırma Merkezi ile Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün düzenlediği Prof. Dr. Suphi Saatçi’nin “Savaş Sonrası Şam ve Halep’teki Osmanlı Kültür Varlıkları Üzerine Gözlemler” başlıklı konferansı, 10 Ekim 2025 Cuma günü FSMVÜ Ayasofya Yerleşkesi Molla Hüsrev Salonu’nda gerçekleştirildi.
Savaş öncesi ve sonrası birçok kez bölgeye giderek kültür mirası eserlerini inceleyen Prof. Dr. Saatçi, konuşmasına Osmanlı Devleti’nin güney bölgelerinde, özellikle Mekke, Medine, Kudüs, Şam ve Halep’te yaptığı imar faaliyetlerini hatırlatarak başladı. Mekke ve Medine’de kervansaray, han, hamam, çeşme ve revakların inşa edildiğini; Kudüs’te önemli onarımlar ve imaretler yapıldığını belirtti. Şam’da Kanuni Sultan Süleyman adına büyük bir menzil külliyesi, Halep’te Hüsreviye ve Adiliye Külliyeleri inşa edildiğini söyledi.
Bağdat’ta Şeyh Abdülkadir Geylani Külliyesi’nin kubbesinin yenilendiğini, tekkenin tamamen onarıldığını ve İmam-ı Azam Külliyesi’nde restorasyon yapıldığını aktardı. Ayrıca Bağdat’ta Mimar Sinan’ın planladığı Murat Paşa Camii ve Basra’da Ayas Paşa Camii’nin inşa edildiğini ifade etti.
Prof. Dr. Saatçi, bölgeye yapılan kültür hizmetlerinin 1. Dünya Savaşı’na kadar devam ettiğini vurguladı. 1858’de Beyrut’ta yayımlanan Hadikatü’l-Ahbar gazetesinden ve 1875’te yayımlanan ilk İslami gazete Semerâtü’l-Fünun’dan söz etti. Bağdat’ta vali olarak görev yaptığı dönemde Mithat Paşa’nın Dicle Nehri üzerine baraj ve setler inşa ettirdiğini, nehir geçişleri için buharlı gemiler ve şehir içi ulaşım için atlı arabalar çalıştırdığını, 1869’da ez-Zevra gazetesini yayın hayatına geçirdiğini aktardı.
Konuşmasında Şam’daki Süleymaniye Külliyesi’nin savaş öncesi ve sonrası fotoğraflarını gösteren Prof. Dr. Saatçi, cami, tekke, medrese ve arastadaki restorasyon çalışmalarını güncel fotoğraflarla sundu. Külliyeye eklenen çelik konstrüksiyonları ve hazireye yapılan prefabrik yapıların tarihi mimariye aykırı olduğunu, bu eklerin derhal kaldırılması gerektiğini bölgedeki yetkililere ilettiklerini belirtti.
Prof. Dr. Saatçi, ayrıca Sinan Paşa Camii, Türk Hava Şehitliği, Telgraf Anıtı, Hicaz Demiryolu Şam İstasyonu, Mevlevihane, Bilal-i Habeşi Türbesi, Derviş Paşa Camii ve Şam Selimiye Külliyesi gibi kültür varlıklarının aslına uygun şekilde restore edilmesi ve korunması gerektiğini vurguladı.
Halep’teki kültür varlıklarının son durumuna da değinen Prof. Dr. Saatçi, 1986’da dünya kültür mirası listesine giren tarihi şehrin birçok önemli esere sahip olduğunu söyledi. Şehrin kalesinin Orta Çağ’ın en güzel kalelerinden biri olduğunu ve Halep’in 1538 tarihli Matrakçı Nasuh minyatürünü sundu. Halep’teki Emevi Camii’nin restorasyonunun devam ettiğini, Hüsreviye Külliyesi’nin moloz yığını halinde olduğunu, Adiliye Camii’nin kubbesinin çöktüğünü ve kapalı çarşının büyük bölümünün harap olduğunu ifade etti. Mevcut tahribatın liyakatli bir ekiple aslına uygun şekilde onarılabileceğine dikkat çekti.
Zarar gören eserlerin restorasyonu için Prof. Dr. Saatçi, onarımların nitelikli iş gücü, uzun zaman ve bol maddi kaynak gerektirdiğini; öncelikli eserlerin aciliyetine göre belirlenip sıkı bir programla restorasyonun yapılması gerektiğini söyledi. Uluslararası dayanışma ve teknik-maddi yardımın normalleşme çabalarını desteklediğini vurguladı. Örnek olarak Bosna ve Mostar Köprüsü restorasyonunu gösterdi.
Programın sonunda, FSMVÜ Rektör Yardımcısı ve Merkez Müdürü Prof. Dr. Turan Gökçe ile İstanbul Vakıflar 1. Bölge Başkanlığı Başkan Yardımcısı Feyyaz Fidan, Prof. Dr. Suphi Saatçi’ye konuşmaları nedeniyle teşekkür belgesi takdim etti.
